(ö. 1201/1787) Sarây-ı Hümâyun hat hocası.
Hayatına dair yeterli bilgi yoktur. Doğu taraflarından göç ederek İstanbul’a yerleşmiş, Kırkçeşme (Fatih) yakınında bulunan Peştamalcılar Çarşısı’nda peştamal dokuma ve satışıyla uğraşmıştır. Gençliğinde Hasırcılar İmamı diye bilinen, Zülüflüler Ocağı’nın hat hocası Mustafa Efendi’den hıfzını tamamlamış ve altı çeşit yazıyı (aklâm-ı sitte) meşketmiş, ayrıca inşâ ilmine dair usulleri öğrenmiştir. Hat sanatında mezuniyeti hak etmekle birlikte hocası ile araları açılmış, bunun üzerine hat çalışmalarını yakından bilen ve takdir eden İbrâhim Rodosî Efendi’den icâzet almıştır.
Hâfız Yûsuf Efendi bir ara bir devlet adamının hizmetinde seyahate çıktı, dönüşünde Hasırcılar Ocağı imamlığına vekil olarak tayin edildi. Bu sırada tanıştığı hocasının üstadı Reîsülhattâtîn Eğrikapılı Mehmed Râsim’den hüsn-i hattın bütün inceliklerini öğrenip sanatını geliştirdi, onun övgü ve beğenisini kazandı, hattatlar arasında şöhreti yayıldı. Tayyibî Efendi’nin yaptırdığı mektebe hat hocası oldu. Galatasaray Mekteb-i Sultânî hüsn-i hat hocası Dâimî İbrâhim Efendi, Sarây-ı Hümâyun Enderun Mektebi’nde hat hocalığına yükseltilince onun yerine Galatasaray hat hocalığına getirildi. Bu mektepte yetenekli pek çok talebe yetiştirdi. Buradaki başarılı hizmetlerinden dolayı Sarây-ı Hümâyun Enderun Mektebi hüsn-i hat hocalığına terfi etti. Hâfız Yûsuf Efendi 29 Zilhicce 1201 (12 Ekim 1787) tarihinde vefat etti. Kabrinin yeri bilinmemektedir. Yetiştirdiği talebeler arasında Üsküdârî Abdullah b. Sâlih, Ahmed Nazîm b. Hasan, Laz Ömer Vasfi Efendi, Eyüplü Ahmed Tevfîkî Efendi öne çıkan hattatlardandır.
Hâfız Yûsuf’un günümüze ulaşan eserlerinde, Osmanlı hat ekolünün özellikle sülüs ve nesih yazılarda bütün estetik değer ve incelikleri başarıyla uyguladığı görülmektedir (Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, Murakkaât, sülüs-nesih kıta, nr. 9; TSMK, Hazine, sülüs-nesih kıta, nr. 2290/35; DEMSA Koleksiyon, sülüs-nesih, hilye-i şerife, Envanter nr. 391; sülüs-nesih kıta, Envanter nr. 460; sülüs-nesih kıta, Envanter nr. 3430; Sakıp Sabancı Müzesi, sülüs-nesih kıta, Envanter nr. 110-0127 –HY). Eserleri arasında 1171’de (1758) nesih hattıyla yazdığı serlevha, sûre başı ve gül bezemeli mushaf-ı şerif (TSMK, Emanet Hazinesi, nr. 141) onun nesih hattına olan hâkimiyet ve kudretini gösteren en önemli eseridir. Bu mushafın cetvelle ikiye ayrılmış sayfa kenarlarında (hâşiye) dikkati çeken kıraat, sûre ve âyetlerle ilgili bazı açıklamalar yer almaktadır.
BİBLİYOGRAFYA :
Müstakimzâde, Tuhfe, s. 596-597; Fethi İsfendiyaroğlu, Galatasaray Tarihi, İstanbul 1952, I, 483-484; M. Uğur Derman, Doksandokuz İstanbul Mushafı, İstanbul 2010, s. 264-269.
Müellif: Muhittin Serin
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2016 yılında İstanbul’da basılan EK-1. cildinde, 513-514 numaralı sayfalarda yer almıştır.